Agrega Nedir

Agrega, çeşitli büyüklüklerde kırılmış veya kırılmamış, yapay veya her iki cins yoğun mineral malzemelere denilmektedir. Kum ve çakıl en çok kullanılan agrega türleridir. İnce ve iri agrega olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Çakıl, bir doğal iri agregadır. Bazı hallerde iri agrega olarak çakıl yerine, doğal taş blokların konkasör denilen aletlerle parçalanması sonunda elde edilen kırma taş da kullanılır. Doğal kumun bulunması halinde, öğütücü denilen aletler yardımıyla yapay ince agreganın da elde edilme imkanı vardır.

Agreganın Özellikleri

• Sağlam olmalı, aşınmamalı, suyun etkisiyle yumuşamamalı, dağılmamalı
• Çimento bileşenleriyle zararlı bileşik meydana getirmemeli ve donatının korozyona karşı korunmasını tehlikeye düşürmemeli.
• Tanelerin biçimi, dokusu iyi olmalı.
• Tanelerin büyüklük bakımından dağılımı, amaca ve standartlara uygun olmalı.
• Agrega içinde zararlı maddeler bulunmamalıdır.

Agreganın Fiziksel Özellikleri

Birim ağırlığı: Agreganın belir bir hacimdeki kaba doldurulmasıyla, agreganın toplam ağırlığının kabın hacmine bölünmesiyle elde edilir. Agregayı, kuru halde iken gevşek olarak bir kaba boşaltarak bulunan birim ağırlığına “gevşek birim ağırlık” ve yine kuru iken belli sayıda çubuk darbesi ile sıkıştırılarak bulunan birim ağırlığa ise “sıkışık birim ağırlık” denir. Birim ağırlığı yüksek bir betonun dayanımı, dayanıklılığı ve taşıma gücü fazladır. Agreganın sıkışma oranı ne kadar yüksek olursa, basınç dayanımı ve dış etkilere dayanımı da o kadar yüksek olur.

Yoğunluk: Agrega kökeni hakkında bilgi verir ve beton bileşenlerinin hesabında kullanılır. Betonda kullanılacak agreganın yoğunluğu 2,2-2,7 kg/dm3 arasında olması istenir. Kısacası, yoğunluk, agreganın uygunluğunu belirtir.

Agreganın Kompasitesi: Agreganın kompasitesi ile birim hacimdeki agregada tanelerin işgal ettiği hacmin toplamı anlaşılmaktadır. Agremanın, yoğunlukları ve birim ağırlıkları bilinmek suretiyle kompasitesi hesaplanabilir. Birim ağırlık her zaman için yoğunluktan küçük olduğu için kompasitede birden küçük bir değer alır. Agreganın kompasitesinin küçük olması şu zararları verebilir; üretilen betonun mukavemeti düşük olur, kullanılan çimento miktarı artar, betonun maliyeti yükselir, dış etkilere karşı dayanıklılığı azalır.

Agreganın donmaya-çözümleye karşı dayanıklılığı: Doğal olarak oluşmuş kum ve çakıl veya bunlardan kırılarak elde edilen agregalar, doğada oluşmuş kum ve çakıl veya bunlardan kırılarak ede edilen agregalar, doğada uğradıkları ayıklanma olayı nedeniyle çok az miktarda dona duyarlı taneleri içerirler. Agreganın dona dayanıklılığı şu sınırlarda olmalıdır: Suya doygun halde sık donma ve çözülme olayı etkisinde kalan betonlar için agreganın suda donma deneyinde belirtilen elek üzerinden geçen miktarı ağırlıkça %4’den büyük olmaması halinde yeterlidir.

Agregadaki mevcut hem durumu: Agrega taneleri arasında iki tip boşluk bulunmaktadır. Bu boşluklardan bir tanesi tane yüzeylerinde ince çatlaklar olarak oluşmuş olan veya tane içerisinde olup da yüzeydeki boşluklarla bağlantılı olan su geçirgen boşluklardır. Bu boşlukların içerisine, su kolayca girip çıkabilir ve bu boşluklara su geçirgen boşluklar denir. Diğer boşluk tipi ise, agreganın oluşması esnasında meydana gelmiş olan kapalı içerisine kolaylıkla su giremeyen boşlulardır ve bu tip boşluklar su geçirmeyen boşluklardır.

Agreganın Mekanik Özellikleri

Agreganın basınç mukavemeti: Basınç mukavemetinin, malzemenin porozitesi ile yakın ilişkisi vardır. Porozitenin küçük olması agrega mukavemetini arttırılır. Betonda kullanılacak agreganın basınç dayanımının en az 600kgf/cm2 olması istenir.

Agregaların aşınmaya mukavemeti: Yol ve hava meydanlarındaki beton, çarpma ve aşınmaya etkisi altındadır. Betonun bu etkilere dayanabilmesi için, yapımında kullanılan iri agreganın aşınmaya ve çarpmaya karşı büyük mukavemete sahip olması gerekir.

Agregaların Çarpmaya dayanıklılığı: Betonun çarpmaya dayanıklı olmasında, kullanılan agreganın önemli etkisi vardır. Bu nedenle kullanılmadan önce kontrol edilmelidir. Basınç deneyinden pek farklı olmayan çarpma deneyinde agrega çelik bir silindir içine yerleştirilir ve belirli bir mesafeden belirli bir ağırlık belirli sayıda düşürülmek suretiyle malzeme çarpma etkisi altında tutulur. Elekten elenmek suretiyle, çarpma etkisi altında agreganın dayanıklılığı hakkında fikir edinilebilir. 

KAYNAK: gn inşaat